Dzięki wapniowaniu pola gleba zachowuje odpowiednią kwasowość, rośliny uprawne szybciej rosną i dają większe plony. Wapniowanie musi być jednak wykonywane z rozwagą: o jego skuteczności w dużej mierze decyduje dobranie odpowiednich proporcji nawozu, a te są określane w zależności od odczynu gleby. Wyjaśniamy, co warto wiedzieć o dawkowaniu wapna i dlaczego warto zlecić analizę gleby ośrodkowi wyspecjalizowanemu w takich badaniach.

Odczyn gleby można określić pH-metrem polowym – to małe, przenośne urządzenie, które można kupić za mniej niż 100 zł, jednak wyniki mogą nie być miarodajne. Rolnik, który chce mieć bardziej wiarygodne informacje na ten temat, może zlecić badania laboratoryjne – przeprowadzają je na przykład wojewódzkie Stacje Chemiczno-Rolnicze. Przekazane przez nie wyniki zawierają nie tylko informacje o pH gruntów na poszczególnych działkach, lecz także ogólne zalecenia dotyczące potrzeby wapnowania w 4-punktowej skali: konieczne, potrzebne, wskazane, ograniczone. Znajdują się tam także zalecenia szczegółowe dotyczące wielkości dawki nawozu wapniowego niezbędnej do osiągnięcia optymalnej wartości pH gleby. To bardzo ważne informacje, więc warto zawnioskować o takie badanie.

Po czym poznać, że gleba wymaga wapniowania?

Pod koniec lat 90. ubiegłego wieku naukowcy rekomendowali sadzenie na polach tzw. bioindykatorów kwasowości gleby. Są gatunki dzikich roślin, które wybierają gleby o wysokim stopniu zakwaszenia. Z czasem okazało się, że to niedokładna metoda i miarodajne mogą być jedynie próby ustalania zakwaszenia metodami laboratoryjnymi.

Uzyskany wynik badania pozwala na dość precyzyjne ustalenie nie tylko poziomu kwasowości gleby, ale też wyliczenie, ile wapna na hektar należy zastosować i w jakim terminie.

Najlepsze efekty można uzyskać po wdrożeniu systematycznego i inteligentnego wapniowania dla poszczególnych pól i upraw. Wymaga ono regularnej kontroli zakwaszenia gleb oraz bieżącego, dostosowanego do potrzeb, ustalania wysokości dawek preparatu wapniowego. Szczegółowe tabele dawkowania są zawsze zawarte w materiałach informacyjnych producenta.

Szacuje się, że w Polsce 34% gleb wymaga wapniowania, z czego 19% – natychmiastowego. Sytuacja różni się między regionami: w rejonie podkarpackim tego rodzaju nawożenia wymaga 61% gleb, w małopolskim 55%, a w łódzkim, mazowieckim, podlaskim i śląskim ponad 40%.

Zakwaszanie gleb jest procesem ciągłym, więc raz ustalony odczyn nie będzie aktualny przez kolejne lata. Badania trzeba powtarzać i dostosowywać działania do zmieniających się okoliczności. Optymalny odczyn wynosi:

  • gleby bardzo lekkie 5,1–5,5 pH w 1M KCl;
  • gleby lekkie 5,6–6,0;
  • gleby średnie 6,1–6,5;
  • gleby ciężkie 6,6–7,0;
  • gleby organiczne, torfowe – powyżej 4,5.

Wapniowanie gleby – dlaczego to takie ważne?

  • Uregulowany odczyn gleby jest podstawą racjonalnego gospodarowania. Kwaśny odczyn uniemożliwia roślinom rozwój prawidłowego systemu korzeniowego.
  • Prawidłowo dobrane wapniowanie poprawia strukturę gleby. Jest lepiej napowietrzona, charakteryzuje ją wyższa porowatość, poprawia się cyrkulacja wody i wymiana substancji organicznej. Te wszystkie procesy wpływają korzystnie na dobrostan gleby i powstrzymują procesy jej biodegradacji.
  • Wapnowanie zobojętnia kwasy pochodzenia chemicznego i hamuje ich przenikanie do produktów rolnych.

Wapniowanie to podstawa: dopiero po jego przeprowadzeniu wprowadza się nawożenie roślin.

Rodzaje wapna w rolnictwie

W rolnictwie stosuje się trzy główne rodzaje wapna. Różnią się od siebie składem i właściwościami:

  • wapno tlenkowe (inaczej: wapno palone lub wapno budowlane), wzór chemiczny: CaO. Jest wysoce reaktywne, wiąże się z ryzykiem przewapnowania gleby, gdyż w reakcji z wodą powstaje wodorotlenek wapnia, który jest substancją silnie żrącą;
  • wapno węglanowe (inaczej: kreda pylista, kreda pastewna, mączka wapienna lub kreda jeziorna), wzór chemiczny: CaCO3 . Wapno węglanowe występuje w przyrodzie naturalnie w postaci skał wapiennych. Nie każde wapno węglanowe daje dobre efekty jako nawóz! Najlepsze nawozy węglanowe to takie, które są najdrobniej zmielone i nie zawierają zanieczyszczeń ani wody;
  • wapno dolomitowe (inaczej: wapno kopalniane, wapno drobno kruszone). To produkt o nieco mniejszej reaktywności, które jest jedynym nawozem wapniowym mającym w składzie wysoką naturalną zawartość magnezu – do 16%.

Ile wapna na hektar? Dozowanie wapna

Omówimy teraz kwestię dozowania poszczególnych rodzajów wapna. Informacje o zalecanych ilościach wapna, dawkowaniu i sposobie podawania znajdują się w broszurach producentów, z którymi koniecznie trzeba się zapoznać. Sprawdza się jednak zasada, że im lżejsza gleba, tym mniejszej ilości wapna potrzebuje.

Podkreślmy raz jeszcze: określenie dawkowania powinno poprzedzić ustalanie odczynu gleby na podstawie analizy pobranej próbki.

Ile wapna granulowanego na hektar?

Na glebach lekkich o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym wystarczy od 500 kg do 1 tony wapna granulowanego. Musi ono zostać zmieszane z ziemią bezpośrednio po zakończonych zbiorach. Jeżeli gleba jest ciężka i mocno zakwaszona, potrzeba nawet 3 ton wapna na 1 ha.

Wapno magnezowe: ile na hektar?

W tym przypadku widełki są bardzo duże: od 500 kg do 1500 kg wapna magnezowego na hektar, w zależności od stopnia wyjałowienia i kwasowości gruntu. Granulaty wapniowo-magnezowe są stosowane jednorazowo po zbiorach lub przez kilka kolejnych lat, jeśli gleba jest silnie zakwaszona.

Naturalne wapno dolomitowe: ile na hektar?

Naturalne wapno dolomitowe to alternatywa dla wapna w formie granulatu. Gleby kwaśne i ciężkie wymagają nawet 4 ton nawozu. Na podłoża lekkie, delikatnie zakwaszone, stosuje się średnio 1–2 tony wapna dolomitowego.

Wapno tlenkowe dawkowanie

Na glebach lekkich i średnich dopuszczalne dawki wapna na hektar wynoszą od 0,4 t do 1 t. Ciężkie, kwaśne gleby wymagają około 1,2 t nawozu na hektar.

Wapno tlenkowe należy stosować z rozmysłem, ponieważ jest ono nawozem żrącym. Nie należy za jego pomocą odkwaszać zbyt gwałtownie dużymi dawkami, gdyż można przewapnować lub przesuszyć glebę!

Jak często należy wapniować glebę?

Wiedza o wapniowaniu wciąż się zmienia. Niestety nie wszyscy rolnicy są na bieżąco z najnowszymi ustaleniami naukowców. W wielu gospodarstwach nadal dominuje przekonanie, że wystarczające jest wapnowanie pól co kilka lat dużymi dawkami nawozu.

Jest to przestarzałe podejście: ostatnie badania wskazują, że najlepsze wyniki można osiągnąć, poddając pola corocznym zabiegom wapnowania, które łączą się z zastosowaniem mniejszych dawek.