Problem globalnego ocieplenia narasta z każdym rokiem. Główną przyczyną tego zjawiska jest nadmierna emisja gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla, metan czy podtlenek azotu. Z globalnym ociepleniem wiąże się ściśle pojęcie śladu węglowego i dekarbonizacji. Co one oznaczają? Jak można zmniejszyć ślad węglowy? Sprawdźmy.

Ślad węglowy – definicja

W ostatnich latach kwestia ochrony środowiska naturalnego i zasobów nieodnawialnych stała się priorytetem wielu państw. Zwrócono szczególną uwagę na tak zwany ślad węglowy (carbon footprint), czyli całkowitą sumę emisji gazów cieplarnianych, generowanych przez firmy, produkty czy gospodarstwa domowe. Dekarbonizacja, czyli ograniczanie emisji CO₂, jest aktualnie jednym z głównych tematów publicznych debat, poświęconych ekologii.

Ślad węglowy dotyczy zarówno emisji dwutlenku węgla, jak i innych gazów cieplarnianych, które powstają wskutek różnych działań lub procesów. Aby moc wyliczyć ślad węglowy, należy poddać analizie różne działania, procedury i zwykłe, codzienne czynności, mogące mieć wpływ na wzrost ilości gazów.

Ślad węglowy: przykłady

Jak rozumieć pojęcie śladu węglowego? Wbrew pozorom, nie dotyczy ono wyłącznie dużych zakładów przemysłowych lub firm transportowych. Ślad węglowy człowieka to na przykład:

• korzystanie z samochodu, samolotu, komunikacji miejskiej itp.,
• używanie instalacji elektrycznych, klimatyzacji, ogrzewania,
• wyrzucanie odpadów,
• konsumpcja i zakup towarów.

Pozostawiamy ślad węglowy poprzez emisję spalin i zużycie zasobów odnawialnych i nieodnawialnych. Znaczący wpływ na emisję CO₂ mają również nasze wybory konsumenckie. Możemy bowiem korzystać z dóbr lokalnych lub zamawiać towary zagraniczne, których transport znacząco wpływa na powstawanie efektu cieplarnianego.

Co zostawia największy ślad węglowy?

Poszczególne działania, branże lub produkty generują określony ślad węglowy. Jak wynika z danych, udostępnionych przez Investopedię, na liście głównych emitentów dwutlenku węgla znajdują się:

• Stany Zjednoczone,
• Chiny,
• Rosja,
• Niemcy,
• Wielka Brytania.

Największy ślad węglowy człowieka powstaje poprzez transport, przemysł, hodowlę zwierzęcą i produkcję żywności. Znaczący wpływ na powstawanie efektu cieplarnianego mają też gospodarstwa domowe – jako użytkownicy różnego rodzaju instalacji i urządzeń pozostawiamy znaczący ślad węglowy.

Jakie znaczenie ma zmniejszenie śladu węglowego?

Członkowie organizacji proekologicznych, naukowcy i rządzący wciąż debatują nad tym, jakie sposoby na zmniejszenie śladu węglowego warto stosować w biznesie i w codziennym życiu. Jest to bardzo ważna kwestia, której bagatelizowanie może doprowadzić do przyspieszenia procesu globalnego ocieplenia. Podwyższenie temperatury na Ziemi skutkuje zaś:

• nasileniem anomalii klimatycznych (susze, powodzie) i gwałtownych zjawisk atmosferycznych (gradobicia, burze, ulewne deszcze),
• roztapianiem się lodowców i kurczeniem zasobów wody pitnej,
• wymieraniem całych ekosystemów.

Ponadto, redukcja śladu węglowego wpływa korzystnie na nasze portfele! Kiedy zaczynamy dokonywać świadomych wyborów konsumenckich i wybieramy ekologiczne rozwiązania oraz produkty lokalne lub zero waste, wydajemy mniej. Wiedza na temat śladu węglowego i racjonalne kształtowanie codziennych nawyków (korzystanie z internetu, telewizji, urządzeń AGD i RTV, pojazdów) pozwala też lepiej kontrolować domowy budżet.

Jak zmniejszyć ślad węglowy?

Istnieje wiele skutecznych i prostych sposobów, jak ograniczyć ślad węglowy. Każdy człowiek ma bowiem wpływ na to, jak będzie wyglądało środowisko naturalne w kolejnych stuleciach. Przykładów działania pro-ekologicznego jest wiele: można dojeżdżać do pracy jednośladem, wprowadzać limity korzystania z niektórych urządzeń domowych (klimatyzatory, komputery). Warto również korzystać z asortymentu lokalnych sprzedawców i unikać zakupu towarów, pochodzących z odległych zakątków świata.

Nie ulega wątpliwości, że globalne korporacje i duże zakłady przemysłowe również odpowiadają za wzrost śladu węglowego naszej planety. Nowoczesne biznesy coraz częściej opierają się jednak na podstawie koncepcji zrównoważonego rozwoju. Firmy wprowadzają energooszczędne, proekologiczne rozwiązania, mające na celu dekarbonizację w skali lokalnej i globalnej. O jakich rozwiązaniach mowa? Są to różne działania, takie jak:

• opracowywanie przemyślanych koncepcji łańcuchów dostaw,
• zakup energooszczędnych, wydajnych maszyn i urządzeń,
• ograniczanie produkcji odpadów w firmach.

Analiza śladu węglowego firm – czy jest obowiązkowa?

Aktualnie na świecie, w Polsce i w Europie powstają różne koncepcje dekarbonizacji i zmniejszania śladu węglowego, takie jak:

• Europejski Zielony Ład,
• polska Polityka ekologiczna państwa 2030,
• Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji,
• Dyrektywy 2001/80/WE, dyrektywy 2001/81/WE i 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

Polskie firmy nie podlegają obecnie obowiązkowi prowadzenia analiz śladu węglowego. Powszechną praktyką w większych przedsiębiorstwach jest jednak wymiana informacji na temat śladu węglowego produktów lub procesów. Opracowywanie raportów, dotyczących śladów węglowych w firmach bardzo ułatwiają specjalne, darmowe kalkulatory, udostępnione przez ONZ i fundacje typu Carbon Footprint Foundation (CFF).

W ostatnich dekadach kwestia ochrony środowiska stała się jednym z głównych priorytetów wielu państw. Na rynkach pojawiają się znaczne ilości towarów i surowców, podlegających recyklingowi, popularność zyskują też opakowania biodegradowalne. Produkty eko mają charakterystyczne oznaczenia. Jak je rozpoznać i co warto o nich wiedzieć?

Graficzne znaki związane z ekologią: co to jest?

Rynki na całym świecie zalewają różnego rodzaju tworzywa syntetyczne, nieorganiczne lub organiczne. Przeciętny konsument, inwestor lub producent, poszukujący ekologicznych surowców, bardzo często nie jest więc w stanie rozpoznać, z jakim materiałem ma do czynienia. Jak odróżnić plastik od bioplastiku  lub tak zwaną zieloną chemię od trujących chemikaliów? W tym celu opracowano specjalny system oznaczeń graficznych, które wskazują na właściwości, pochodzenie oraz możliwości ponownego wykorzystania produktów i półproduktów.

W Europie pionierami idei certyfikacji towarów ekologicznych byli Niemcy, którzy już w 1977 roku wprowadzili symbol Błękitnego Anioła. Znak ten przyznawany jest wyłącznie firmom oraz produktom przyjaznym środowisku naturalnemu. W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku kolejne ekoznaki wprowadziła Kanada i kraje skandynawskie. Obecnie oznaczenia ekologiczne można spotkać na całym świecie – to znaki rozpoznawcze najwyższej jakości produktów.

Kto przyznaje eko-certyfikaty?

Certyfikaty i oznaczenia, potwierdzające, że dany produkt jest ekologiczny, przyznają wyspecjalizowane komisje, wybierane przez instytucje rządowe, międzynarodowe lub organizacje pozarządowe. Są to podmioty, działające na rzecz ochrony środowiska, których zadaniem jest:

• przeprowadzenie serii testów produktów i wewnątrzzakładowych kontroli w zakładach produkcyjnych,
• ocena jakości zgłaszanych towarów, surowców itd.,
• wydanie opinii i certyfikatów, poświadczających, że dany wyrób nie szkodzi środowisku naturalnemu lub nie zagraża zdrowiu ludzi oraz zwierząt.

Do grona najbardziej znanych instytucji certyfikujących, wydających ekologiczne oznaczenia, należą między innymi:

• Komisja Europejska,
• Krajowe Ministerstwa Środowiska,
• Polskie Centrum Badań i Certyfikacji,
• Niemiecki Instytut Standaryzacji (DIN),
• Fundacja Zielone Płuca Polski,
• Międzynarodowe Stowarzyszenie Oeko-Tex.

Do czego służą ekologiczne oznaczenia?

Oznaczenia ekologiczne wiele mówią na temat jakości produktów. Zielone symbole widoczne na opakowaniach, wskazują, że dany towar przeszedł drobiazgową kontrolę i spełnia określone standardy w zakresie ochrony środowiska lub zasobów naturalnych. Ekoznaki odgrywają kilka bardzo ważnych ról:

• ułatwiają konsumentom wybór najwyższej jakości produktów,
• informują na temat pochodzenia i składu produktu,
• wpływają na konkurencyjność przedsiębiorstw.

Stosowanie ekoznaków jest również działaniem marketingowym, dzięki któremu firmy mogą budować silne i rozpoznawalne marki. Pozytywna certyfikacja produktu lub surowca świadczy bowiem o proekologicznym, innowacyjnym ukierunkowaniu twórców lokalnych i globalnych brandów.

Znaki ochrony środowiska i ich opisy

Wiemy już, że najstarszym ekoznakiem jest niemiecki Błękitny Anioł, przyznawany proekologicznym firmom i markom. Jest to okrągły, biało-niebieski znak z motywem człowieka z rozpostartymi ramionami i z wieńcem laurowym, zlokalizowanym wokół postaci. To oczywiście jeden z wielu znaków ekologicznych, które można znaleźć na opakowaniach. Kolejnymi przykładami oznaczeń, stosowanych w Polsce i na świecie, związanych z ochroną środowiska są na przykład:

• znak: compostable (kompostowalny) z motywem kiełkującej, zielonej rośliny, nadawany przez DIN lub warszawski Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań produktom
• europejski znak Ecolabel, nazywany również Europejską stokrotką, oznacza produkty, które wyprodukowano ze szczególną dbałością o zachowanie bezpieczeństwa środowiska naturalnego,
• polski znak Eko, okrągły i zielony, z konturami Polski, dotyczy produktów, wytwarzanych zgodnie ze standardami ochrony środowiska,
• znak FSC (Forest Stewardship Council), przyznawany podmiotom, które koncentrują się na zrównoważonej gospodarce leśnej,
• Zielony Punkt, czyli dwie, splecione ze sobą strzałki, mówiące o tym, że firma, produkująca dany towar, ma swój wkład finansowy w działania recyklingowe.

Znaki: dbaj o czystość, do ponownego wykorzystania

Do najbardziej znanych ekoznaków należy też symbol: dbaj o czystość. Ma on prostą formę i przedstawia postać wrzucającą odpad do kosza na śmieci. Biało-czarny symbol oznacza, że po zużyciu dany produkt należy umieścić w odpowiednim pojemniku. Jest to zarazem komunikat do konsumentów, by wspierali działania, związane z ochroną środowiska naturalnego.

Na surowcach wtórnych, które można ponownie wykorzystać, często występuje też symbol dwóch, równolegle ułożonych strzałek, wskazujących przeciwstawny kierunek. Jest to bardzo popularny znak graficzny, często stosowany na opakowaniach wielorazowego użytku i zbiornikach, wytwarzanych z tworzyw sztucznych, materiałów biodegradowalnych, szkła lub metali.

Każdy odpad pochodzenia organicznego ulega stopniowemu rozkładowi. Ten fenomenalny cykl przemian substancji jest możliwy dzięki istnieniu różnych mikroorganizmów, umożliwiających biologiczny rozpad związków. Co to jest biodegradacja i jaki ma związek z tworzywami biodegradowalnymi? Oto wiedza w pigułce.

Biodegradacja – definicja

Nie bez przyczyny mówi się, że w przyrodzie nic nie ginie. Wszystkie organiczne substancje finalnie zostają bowiem rozdrobnione na mikroskopijne cząstki i stają się pokarmem dla roślin i mikroorganizmów. Biochemiczny rozkład związków organicznych nosi nazwę biodegradacji i jest możliwy przy udziale bakterii, grzybów, glonów oraz pierwotniaków, wydzielających enzymy trawienne. Organizmy, obecne w glebie, powietrzu i wodzie, uaktywniają się pod wpływem wilgoci, tlenu, światła oraz odpowiedniej temperatury. W wyniku ich działania substancje zamieniają się w biomasę.

Związki organiczne są mniej lub bardziej podatne na oddziaływanie mikroorganizmów i rozpadają się we właściwym sobie tempie. Biodegradacji ulega każda substancja pochodzenia naturalnego – najszybciej rozkładają się śmieci, które umieszczamy w brązowych pojemnikach na odpady, oznaczonych jako BIO. Są to na przykład:

• resztki jedzenia,
• obierki,
• chwasty,
• liście,
• fusy

Czym są tworzywa biodegradowalne?

W związku z narastającym problemem zanieczyszczenia środowiska ludzie zaczęli szukać sposobów, jak zredukować ilość trujących odpadów. Alternatywą dla materiałów syntetycznych i plastiku stały się biodegradowalne tworzywa sztuczne, nazywane również biotworzywami oraz biopolimerami. Są to materiały pozyskiwane w wyniku polimeryzacji surowców odnawialnych, takich jak: skrobia, celuloza, lignina lub polipeptydy.

Biotworzywa powstają w wyniku obróbki surowców odnawialnych oraz nieodnawialnych. Ich cechą charakterystyczną jest to, że można je szybko rozłożyć poprzez kompostowanie, bądź przemysłową obróbkę w warunkach beztlenowych. Z biotworzyw wytwarzane są różne surowce i przedmioty, po które sięgamy w życiu codziennym: opakowania jednorazowe, naczynia itd.

Przykłady tworzyw biodegradowalnych

Obecnie w laboratoriach na całym świecie prowadzone są badania, mające na celu stworzenie nowych, ekologicznych materiałów biodegradowalnych. Na liście najnowszych i najbardziej przyszłościowych surowców są biotworzywa w postaci:

• polilaktydu, inaczej: poli(kwasu mlekowego) – PLA,
• polikaprolaktonu (PCL),
• bio-polietylenu (bio-PE, eko-etylen),
• PBS, czyli poli (bursztynianu butylenu),
• PHBV – poli (3-hydroksymaślan-ko-3-hydroksywalerian),
• PHB – polihydroksymaślan.

Jak rozpoznać tworzywa biodegradowalne?

Produkty i materiały biodegradowalne mają specjalne oznaczenia i certyfikaty, potwierdzające ich skład i jakość. Są to znaki graficzne z zielonymi motywami, przyznawane przez upoważnione jednostki krajowe lub międzynarodowe. Przykładami takich eko-oznaczeń są:

• symbol kiełkującego nasiona – wskazuje, że materiał jest w pełni kompostowalny,
• 3 strzałki, skierowane w ruchu wskazówek zegara – oznaczają produkty, które nadają się do recyklingu,
• 2 równoległe strzałki w przeciwstawnych kierunkach – mówią o tym, że materiał można ponownie wykorzystać,
• zielone oznaczenie: Bio Raw Materials.

Jakie zastosowania mają tworzywa biodegradowalne?

Tworzywa biodegradowalne znajdują różnorodne zastosowania. To materiał często i coraz chętniej wykorzystywany między innymi w:

• przemyśle spożywczym,
• medycynie,
• gastronomii,
• logistyce,
• farmacji

Z włókien PLA i bioplastiku bio-PE powstają trwałe opakowania, nakrętki, torebki i naczynia jednorazowego użytku, odporne na uszkodzenia i wysokie temperatury. Polilaktyd jest materiałem cenionym w najnowszej inżynierii tkankowej, implantologii i stomatologii.

Z tworzywa biodegradowalnego PCL można wyprodukować rozpuszczalne nici chirurgiczne oraz wysokiej jakości wypełniacze dentystyczne. Poli (bursztynian butylenu) służy do produkcji nowoczesnych folii biodegradowalnych, wykorzystywanych w różnych branżach. Tworzywa PHBV i PHB sprawdzają się natomiast jako biokompozyty i materiały opakowaniowe.

Dlaczego warto sięgać po materiały biodegradowalne?

Materiały biodegradowalne stanowią bez wątpienia surowce przyszłości. To właśnie dzięki nim możemy zadbać o czystość planety i ograniczyć zanieczyszczenie środowiska naturalnego. Wybierając tworzywa oznaczone zielonymi symbolami, generujemy mniejszą ilość trujących odpadów. Jednocześnie stawiamy na ekologiczne rozwiązania, takie jak: recykling lub kompostowanie, które nie powodują skażenia wód, gleby czy powietrza.

Biodegradowalne materiały są coraz lepszej jakości. To oznacza, że naczynia jednorazowe, torebki i folie, wykonane z biotworzyw, stanowią świetną alternatywę dla plastiku. Są one wytrzymałe, nietoksyczne i można je szybko przetworzyć. Zaletą tych ekologicznych surowców jest też to, że w niewielkim stopniu przyczyniają się do wzrostu emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Dzięki zastosowaniu biotworzyw zmniejsza się również zapotrzebowanie na kurczące się zasoby surowców nieodnawialnych.