Bezpieczne i prawidłowe magazynowanie chemikaliów to jeden z najważniejszych aspektów zarówno w pracy laboratoryjnej, jak i w działalności przemysłowej. Nieprawidłowe przechowywanie tego typu substancji może prowadzić do poważnych zagrożeń, takich jak pożary, wybuchy, zatrucia czy skażenie środowiska. Jakie są zasady i procedury dotyczące przechowywania substancji chemicznych?
Co określa się mianem chemikaliów?
Pojęcie chemikalia obejmuje szeroki zakres substancji chemicznych, które znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach, takich jak laboratoria, przemysł czy rolnictwo. Chemikalia to zarówno substancje proste, czyli pierwiastki chemiczne występujące w stanie wolnym, jak i substancje złożone, czyli związki chemiczne powstałe w wyniku połączenia dwóch lub więcej pierwiastków. Do chemikaliów zalicza się również bertolidy, czyli substancje o zmiennym składzie chemicznym.
Należy jednak wyraźnie rozróżnić substancje chemiczne od mieszanin. Mieszaniny, nazywane również preparatami chemicznymi, to połączenia dwóch lub więcej substancji, które nie reagują ze sobą chemicznie. Rozróżnienie to ma istotne znaczenie z punktu widzenia przepisów dotyczących bezpieczeństwa chemicznego, takich jak rozporządzenie CLP czy REACH. Regulacje te określają różne wymagania w zakresie magazynowania, znakowania i stosowania substancji chemicznych i mieszanin. Wśród chemikaliów można wymienić m.in. surowce chemiczne i rozpuszczalniki dostępne w naszej ofercie.
Magazynowanie materiałów niebezpiecznych – regulacje prawne
Magazynowanie substancji niebezpiecznych jest ściśle regulowane przepisami. W Polsce obowiązują liczne akty prawne, które określają szczegółowe wymagania w zakresie BHP chemikaliów i nie tylko. Są także procedury zapewniające bezpieczeństwo pracowników, ochronę środowiska i zapobieganie wypadkom. Najważniejsze źródła prawa w tym zakresie to:
- Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach – reguluje zasady obrotu substancjami chemicznymi, w tym ich magazynowanie, oznakowanie i klasyfikację;
- Rozporządzenie CLP (z ang. Classification, Labelling and Packaging) – dotyczy klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji chemicznych i mieszanin;
- Rozporządzenie REACH (z ang. Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) – określa zasady rejestracji, oceny, udzielania zezwolenia i ograniczania chemikaliów;
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – zawiera przepisy dotyczące magazynowania materiałów niebezpiecznych w miejscu pracy;
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie, lub mieszaniny stwarzające zagrożenie – określa zasady oznakowania miejsc magazynowania substancji niebezpiecznych.
W wymienionych aktach prawnych znajdują się szczegółowe informacje m.in. na temat warunków magazynowania, oznakowania chemikaliów, stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej czy postępowania w przypadku awarii lub wypadku.
Co oznaczają piktogramy GHS? Piktogramy chemiczne z opisem
Piktogramy GHS (Globally Harmonized System) to graficzne symbole umieszczane na opakowaniach substancji chemicznych i mieszanin, które informują o rodzaju i stopniu zagrożenia wiążącego się z ich stosowaniem. System GHS został opracowany przez ONZ w celu ujednolicenia systemów klasyfikacji i oznakowania chemikaliów na całym świecie. W Europie został on wdrożony rozporządzeniem CLP.
Piktogramy chemiczne składają się z symbolu graficznego umieszczonego na białym tle z czerwoną ramką. Każdy odpowiada określonej klasie zagrożenia, np. wybuchowość, palność, toksyczność, działanie żrące lub szkodliwość dla środowiska. Wszystkie łatwo zrozumieć i pozwalają na szybką identyfikację zagrożeń związanych z daną substancją.
Oprócz piktogramów, na opakowaniach chemikaliów znajdują się również zwroty wskazujące zagrożenia (zwroty H) oraz zwroty wskazujące rodzaj przeciwdziałania
(zwroty P). Zwroty H opisują charakter i nasilenie zagrożeń, np. działa drażniąco na skórę lub może powodować nowotwory. Zwroty P informują o środkach ostrożności, jakie należy podjąć podczas stosowania danej substancji, np. stosować rękawice ochronne lub przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.
Przechowywanie substancji chemicznych – BHP magazynu
Magazyny środków chemicznych, ze względu na potencjalne zagrożenia, muszą spełniać wiele wymogów bezpieczeństwa. Dotyczą one zarówno konstrukcji czy wyposażenia magazynu, jak i organizacji pracy oraz przestrzegania procedur. Celem ich wprowadzenia jest minimalizowanie ryzyka wypadków, ochrona zdrowia pracowników i zapobieganie negatywnemu wpływowi chemikaliów na środowisko.
Przepisy prawa określają szczegółowe wymagania dotyczące magazynowania chemikaliów, w tym m.in. warunków przechowywania, oznakowania, wentylacji, oświetlenia i sprzętu bezpieczeństwa. Poznaj najważniejsze wymogi, jakie musi spełniać magazyn środków chemicznych.
Instrukcja magazynowania substancji chemicznych
W każdym magazynie środków chemicznych w widocznym miejscu muszą być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych. Muszą być zrozumiałe dla wszystkich pracowników i zawierać informacje o właściwościach chemicznych i fizycznych substancji, zagrożeniach z nimi związanych oraz sposobach bezpiecznego postępowania.
Odpowiednie oznaczenia
Magazyn musi być odpowiednio oznakowany, aby informować o zagrożeniach i zapewnić bezpieczeństwo pracowników. Na jego drzwiach powinna znajdować się informacja o zakazie wstępu dla osób postronnych. Regały i pojemniki z chemikaliami muszą być oznakowane etykietami zawierającymi nazwę substancji, piktogramy GHS oraz zwroty H i P. Należy również wyznaczyć i oznakować drogi ewakuacyjne.
Sprzęt gaśniczy i apteczka
W magazynie musi znajdować się sprzęt gaśniczy dostosowany do rodzaju przechowywanych chemikaliów oraz apteczka zawierająca środki potrzebne do udzielania pierwszej pomocy. Pracownicy powinni być przeszkoleni w zakresie użytkowania sprzętu obu kategorii.
Natryski ratunkowe i umywalki
W przypadku magazynowania substancji żrących lub drażniących jest konieczne zapewnienie natrysków ratunkowych i umywalki z ciepłą wodą, aby umożliwić pracownikom szybkie obmycie skażonego ciała.
Wentylacja
Magazyn musi być wyposażony w skuteczną wentylację, która zapewni wymianę powietrza i usunie szkodliwe opary i gazy. W przypadku magazynowania substancji łatwopalnych lub wybuchowych wentylacja powinna być wykonana w wersji przeciwwybuchowej.
Oprócz wymienionych wyżej wymogów są ważne inne elementy, takie jak: środki łączności, instalacja do spłukiwania ścian i podłóg, oświetlenie o odpowiednim natężeniu oraz zapewnienie odpowiedniej szerokości dróg ewakuacyjnych.
Magazynowanie chemikaliów to odpowiedzialne zadanie, które wymaga wiedzy i przestrzegania przepisów. Dbając o bezpieczne warunki składowania tego typu substancji, przyczyniasz się do ochrony zdrowia pracowników, zapobiegania wypadkom i ochrony środowiska naturalnego.