Sinizna drewna – czym jest i jak się jej pozbyć?

Sinizna drewna, zwana niekiedy także sinicą, każdego roku spędza sen z powiek leśnikom i pracownikom tartaków. Zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim drewno łatwo zmienia barwę, ciemnieje, a na jego powierzchni i w strukturze pojawiają się plamy, które znacząco ograniczają wartość materiału drzewnego. Czym jest ta przypadłość i jak usunąć siniznę z drewna?

Czym jest sinizna drewna?

Pod pojęciem sinizny drewna rozumie się ciemne zabarwienie okrągłego drzewa iglastego i tarcicy. Pojawiające się plamy najczęściej mają odcień od niebieskiego przez zielony, aż do zabarwienia szarego lub czarnego. Zmiany barwy drewna powodują grzyby z rodziny workowców oraz tzw. grzybów niedoskonałych, a dokładniej ich metabolity, czyli produkty przemiany materii. Najczęściej spotykanym gatunkiem grzyba jest Ophiostoma, choć wyróżnia się ponad 100 gatunków organizmów powodujących siniznę.

Sinizna przenosi się, jak wszystkie inne grzyby, za pomocą strzępków grzybni lub zarodników roznoszonych przez wiatr. Nieświadomie pomagają w tym także owady. Choroba dotyka przede wszystkim bielu drewna, choć niekiedy można ją spotkać także w zewnętrznej strefie twardzieli, która nie zdrewniała jeszcze całkowicie. Infekcja najłatwiej rozwija się wiosną i latem, kiedy powstają optymalne warunki atmosferyczne (temperatura i wilgotność) do rozwoju pleśni. Dlatego przede wszystkim w tym okresie należy przestrzegać stosowania środków zapobiegawczych.

Siniznę dzieli się na:

• odkrytą i ukrytą – jeżeli kryterium jest widoczność plam,
• surowcową i tarcicową – kiedy decydującym czynnikiem jest rodzaj zainfekowanego materiału.

Niektórzy przedstawiciele nauki dzielą siniznę surowcową dodatkowo na: posuszową, spałową i składnicową.

Jak powstaje sinizna drewna?

Jeżeli drzewo jest zdrowe, a kora na nim nie jest uszkodzona, sinica najprawdopodobniej się nie rozwinie. Grzyby wywołujące infekcję wnikają jednak do wnętrza struktury pnia przez powierzchnię czoła, miejsca odcięć gałęzi oraz uszkodzenia w korze, jakie powstają np. podczas transportu dłużyc i kłód. Z punktu widzenia finansowego, dla tartaków najgroźniejsza jest sinica, która dostaje się do wnętrza drzewa przez uszkodzoną korę. Najczęściej pracownicy wykryją ją dopiero po rozcięciu kłody na dłużyce.

Jak sinizna drewna wpływa na właściwości surowca?

Infekcja sinizną powoduje bardzo niewielkie zmiany w strukturze samego drewna. Nie obniża jego właściwości użytkowych, a surowiec nadal nadaje się do stosowania w budownictwie oraz jako elementy konstrukcyjne. Tym, co ma jednak ogromne znaczenie dla inwestorów, są często właściwości estetyczne oraz wartość handlowa. Ślady sinizny mogą świadczyć, że drewno przechowywane było w nieodpowiednich warunkach lub zostało źle zakonserwowane. Objawy pleśni sugerują, że materiał został zaatakowany także przez inne grzyby lub drobnoustroje, których nie widać gołym okiem. 

Jak zapobiec powstawaniu sinizny na deskach?

W myśl zasady, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć, warto zadbać o to, aby sinizna drewna w ogóle nie powstała. W przypadku drzewostanu stojącego niestety nie ma zbyt wielkich możliwości działania. Na słabą kondycję lasów w Polsce wpływ ma wiele czynników. Przede wszystkim planowanie zrywki pod zabudową (a nie z uwzględnieniem jakości drzew) oraz eksponowanie pozaprodukcyjnych funkcji obszarów leśnych dają sinicy dużo czasu na rozwój.

Przy pojawieniu się sinizny surowcowej lub tarcicowej można zrobić znacznie więcej. Przede wszystkim należy ograniczyć okres magazynowania drewna w okresie wiosenno-letnim do minimum (a najlepiej wykonywać w tym czasie wycinki wyłącznie na zlecenie klienta). Warto również zadbać o zabezpieczenie zgromadzonego materiału.

Przydatne będą fungicydy, które hamują rozwój grzybni. Można także składować drewno w specjalnych tunelach foliowych w połączeniu ze stosowaniem środków chemicznych lub wykorzystać zraszacze wodne, które wytwarzają wilgotny mikroklimat, niekorzystny dla rozwoju grzybów. Przede wszystkim jednak należy zwrócić uwagę na zewnętrzną powłokę materiału drzewnego. Im mniej uszkodzeń powstaje na korze, tym mniejsze szanse na rozwój będą miały zarodniki.

Usuwanie sinizny drewna

Jak pozbyć się sinizny drewna? W przypadku sinizny powierzchniowej wystarczy usunąć zarażony fragment drewna, np. poprzez szlifowanie lub struganie warstwy bądź poprzez inną obróbkę mechaniczną. Kiedy jednak pojawi się sinizna, która dostała się do wnętrza drewna albo nie ma możliwości zastosowania metod mechanicznych, niezbędne staje się zastosowanie specjalistycznych środków chemicznych.

Sine drewno poddaje się działaniu substancji wybielających, takich jak:

• związki sodu,
• chlorki wapnia,
• szczawiany.

Działanie związków chemicznych powoduje stopniową degradację grzybni, a ostatecznie jej utlenienie. Dzięki temu drewno odzyskuje swoją naturalną barwę. Trzeba jednak pamiętać, aby po wybieleniu drewna oczyścić jego powierzchnię z chemikaliów za pomocą środków zobojętniających.

Przyjmuje się, że stosowanie środków wybielających nie powinno powodować zmian w strukturze drewna, obniżać jego wytrzymałości lub niszczyć materiału drzewnego. Przed nałożeniem kolejnej warstwy ochronnej (np. lakier lub bejca) warto jednak sprawdzić, czy na powierzchni materiału drzewnego nie powstają zmiany.

Powstanie i nadmierny rozwój sinicy drewna może oznaczać ogromne straty w biznesie i utratę dotychczasowych klientów. Dlatego warto zadbać o to, aby sinizna nie powstała, a jeżeli już do tego doszło, jak najszybciej się ją usunąć. Niezbędne związki wybielające sprzedawane przez hurtownie chemiczne pozwalają szybko i skutecznie pozbyć się infekcji drewna.