W powietrzu, którym oddychamy, unoszą się różnego rodzaju związki chemiczne. Są to substancje pochodzenia organicznego lub nieorganicznego, które w określony sposób oddziałują na nasz organizm. Na liście najbardziej szkodliwych, lotnych związków chemicznych znajdują się związki o zbiorczej nazwie LZO (VOC). Czym one są i w jaki sposób oddziałują na człowieka? Sprawdźmy.

LZO, czyli lotne związki organiczne

Lotne związki organiczne (VOC, Volatile Organic Compounds) są jednymi z najstarszych typów związków, wytwarzanych między innymi przez rośliny. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym i upowszechnieniem się przemysłu do atmosfery zaczęły również przenikać LZO powstałe w wyniku działalności człowieka. Są to więc substancje pochodzenia naturalnego i antropogenicznego.

Czym się charakteryzują LZO? Są to związki nierozpuszczalne lub słabo rozpuszczalne w wodzie. Mają specyficzne zapachy. Zaczynają wrzeć w temperaturach od 50°C do 250°C. Bardzo szybko zamieniają się też w parę bądź w gaz. Zarówno roślinne, jak i antropogeniczne LZO tworzą niejednorodne zbiory – mówiąc o LZO, mamy więc na myśli różne związki. Jakie substancje lotne organiczne zaliczają się do grupy LZO? To między innymi:

  • izopren,
  • aceton,
  • dichlorobenzen,
  • benzen,
  • oktan,
  • heksan,
  • formalhedyd,

Gdzie występują związki lotne LZO?

W przyrodzie LZO występuje wszędzie tam, gdzie jest roślinność. Przyjmuje się, że największe ilości związków lotnych znajdują się w liściach drzew. To właśnie z liści uwalniają się substancje, takie jak: terpen czy izopren, emitujące intensywne zapachy. Znaczne ilości LZO dostają się do atmosfery podczas pożarów terenów zielonych, lasów i łąk.

LZO znajdują się też w wielu produktach, których używamy na co dzień. Są to na przykład dezodoranty, lakiery do paznokci czy odświeżacze powietrza. Trujące, lotne substancje można również znaleźć w tekstyliach, produkowanych z włókien syntetycznych, w obuwiu, a nawet w lakierowanych bądź bejcowanych meblach. Najgroźniejsze dla zdrowia LZO, lotne związki organiczne, znajdują się w spalinach, farbach, lakierach, impregnatach i w dymie, pochodzącym z zakładów przemysłowych. Poważnymi emitentami LZO są również:

  • lakiernie i malarnie,
  • producenci chemii przemysłowej, laminatów, farb, pestycydów i barwników,
  • spalarnie odpadów,
  • producenci materiałów i chemii budowlanej.

LZO: normy dla przemysłu farbiarskiego

Nadmiar LZO w powietrzu sprawia, że zwiększa się ilość niebezpiecznego gazu cieplarnianego, jakim jest ozon. Substancje te wpływają też niekorzystnie na ludzki organizm. Warto zatem wiedzieć, ile wynoszą dopuszczalne wartości VOC. Norma LZO to temat, który wciąż analizują naukowcy i politycy, poszukujący skutecznych rozwiązań w zakresie ochrony klimatu. Kwestie związane z emisją LZO poruszają takie akty prawa jak:

  • Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji
  • Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza,
  • Dyrektywa 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.,
  • Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju z dnia 8 sierpnia 2016 r. w sprawie ograniczenia emisji LZO w niektórych farbach i lakierach.

W Rozporządzeniu z dnia 8 sierpnia 2016 r. można znaleźć tabele dopuszczalnej zawartości lotnych związków organicznych. Normy wyrażone są w jednostkach g/l i dotyczą farb wodnych, rozpuszczalnikowych, a także podkładów, gruntów oraz szpachlówek.

Jak współcześni przemysłowcy walczą z emisją VOC – lotnych związków organicznych?

Problem emisji LZO stał się jednym z kluczowych wyzwań, przed którymi stoi współczesny przemysł chemiczny, lakierniczy i farbiarski. Co można zrobić, by zmniejszyć ilość lotnych związków organicznych? Jednym z pomysłów jest zastosowanie wysokiej jakości półproduktów i surowców, wykorzystywanych do produkcji farb.

Zamiast silnie trujących, chemicznych środków, firmy coraz częściej sięgają po innowacyjne preparaty o obniżonej zawartości VOC. Przykładem bezpiecznego preparatu jest Wodny roztwór soli sodowej kwasu poliakrylowego, EXOdis PC40, środek dyspergujący, w którym ilość LZO ograniczono do minimum.

Jak lotne substancje organiczne wpływają na człowieka?

Dlaczego emisja VOC stała się jednym z głównych tematów debat, dotyczących ochrony środowiska? Są to bowiem bardzo niebezpieczne substancje, których nadmiar powoduje:

  • wzrost ilość gazu cieplarnianego w postaci ozonu,
  • skażenie powietrza,
  • obniżenie jakości warunków życia na Ziemi.

Kiedy normy zawartości lotnych związków organicznych są przekroczone, zaczynamy odczuwać wiele nieprzyjemnych dolegliwości. Najczęściej jest to ból głowy, uczucie przemęczenia, problemy ze snem i koncentracją. Długotrwałe wdychanie LZO jest bardzo groźne dla układu oddechowego. Trucizna, stale unosząca się w powietrzu, silnie osłabia organy wewnętrzne i może nawet doprowadzić do powstania przewlekłych chorób płuc, nowotworów i alergii.