Na temat konserwantów dodawanych do kosmetyków krąży wiele sprzecznych opinii. Niektórzy twierdzą, że są to substancje rakotwórcze, których należy unikać. Inni zaś uważają, że dodatki te nie wywierają żadnego wpływu na ludzki organizm. Kto ma rację? Czym właściwie są konserwanty stosowane w kosmetyce, jak działają, jakie są ich rodzaje i po co się je stosuje? Poszukajmy odpowiedzi.

Co to są konserwanty w kosmetykach?

W języku łacińskim słowo: conservo oznacza: zachowuję. Jak wynika z nazwy, konserwant to środek, który utrwala i utrzymuje określone właściwości produktów, takich jak: kosmetyki, lakiery, farby czy szybko psująca się żywność. Substancje konserwujące są odporne na działanie mikroorganizmów, grzybów, bakterii, kwaśnego lub zasadowego pH.

Definicję konserwantów można znaleźć w międzynarodowych aktach prawa, na przykład w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady  (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącym produktów kosmetycznych. W Rozporządzeniu termin substancje konserwujące oznacza wszelkie substancje, które są przeznaczone wyłącznie albo głównie do hamowania rozwoju drobnoustrojów w produkcie kosmetycznym.

Konserwanty w kosmetykach: działanie

Większość kosmetyków zawiera naturalne składniki, które pod wpływem ciepła, światła, wilgoci lub innych czynników zaczynają się psuć i fermentować. Jedyny, znany ludziom sposób na zachowanie właściwości tych produktów stanowią środki konserwujące. Na czym polega działanie konserwantów stosowanych w kosmetykach? Dodatki te hamują procesy gnilne i namnażanie się szkodliwych bakterii w kremach, płynach do higieny i innych artykułach, z których korzystamy na co dzień.

Jak działają substancje konserwujące kosmetyki? Dzięki środkom utrwalającym produkt zachowuje odpowiednią konsystencję, zapach, smak i inne, pożądane właściwości. Konserwant utrwala pozostałe składniki kosmetyku i jako dodatek odporny na procesy gnilne oraz utlenianie, skutecznie blokuje fermentację poszczególnych komponentów. Kosmetyk może mieć wówczas wydłużony termin przydatności, zachowuje odpowiednią konsystencję i, co najważniejsze, nie podrażnia ludzkiej skóry.

Popularne konserwanty w kosmetykach: rodzaje

Ludzkość już od wielu setek lat zna i stosuje konserwanty, jednak dopiero w wieku dziewiętnastym i dwudziestym zaczęto na masową skalę dodawać utrwalacze do kosmetyków. Ze względu na pochodzenie popularne konserwanty kosmetyczne można obecnie podzielić na 2 podstawowe grupy:

  • substancje pochodzenia naturalnego,
  • substancje sztuczne (syntetyczne).

Pierwszą grupę utrwalaczy stanowią środki naturalne, uzyskiwane z roślin, minerałów lub zwierząt. W skład drugiej wchodzą natomiast pozostałe substancje, wytwarzane w warunkach laboratoryjnych.

Naturalne konserwanty w kosmetykach – przykłady

Jednymi z najstarszych konserwantów, stosowanych do produkcji kosmetyków, były naturalne wyciągi i olejki roślinne. Do dziś w przemyśle kosmetycznym na szeroką skalę wykorzystywane są zioła i ekstrakty, pozyskiwane z: szałwii, tymianku, lawendy oraz cytrusów. Dodatki, takie jak tymol, wykazują bowiem silne działanie przeciwutleniające i konserwujące.

Obecnie na topie są kosmetyki naturalne, niezawierające sztucznych konserwantów. Muszą one jednak mieć w składzie utrwalacze, w przeciwnym razie szybko uległyby fermentacji. Jakie są konserwanty w kosmetykach naturalnych? W produktach, oznaczonych jako: eko lub bio, występują najczęściej: witamina E, chlorek sodu (czyli sól) czy witamina C, pochodząca z warzyw lub owoców.

Sztuczne konserwanty w kosmetykach: jakie nazwy warto znać?

We wspomnianym Rozporządzeniu nr 1223/2009 (załącznik nr 5) można znaleźć wiele informacji na temat rodzajów i dopuszczalnych zawartości konserwantów syntetycznych w kosmetykach. Na liście tych substancji są między innymi:

  • kwas propionowy i jego sole,
  • kwas salicylowy,
  • aldehydy: formaldehyd, benzaldehyd, paraformaldehyd, acetaldehyd,
  • triklosan,
  • kwas mrówkowy,
  • parabeny (czyli estry kwasu p-hydroksybenzoesowego),
  • formaldehyd (inaczej: aldehyd mrówkowy, metanal),
  • kwas mrówkowy,
  • chlorobutanol,
  • metenamina,
  • alkohol 2,4-dichlorobenzylowy.

Powyższa lista nie zawiera oczywiście nazw wszystkich konserwantów sztucznych, wykorzystywanych w produkcji przemysłowej kosmetyków. Warto też wiedzieć o grupie utrwalaczy zwanych fenolami, w skład której wchodzi wspomniany już tymol czy eugenol, uzyskiwane sztuczne z roślin.

Zastosowania konserwantów kosmetycznych

W dzisiejszych czasach standardem jest to, że producenci działający w branży beauty na przemysłową skalę stosują konserwanty w kosmetykach. Właściwości tych substancji zasługują na uznanie. Dzięki naturalnym lub sztucznym utrwalaczom kosmetyki, takie jak: kremy, żele, płyny, szampony, fluidy czy balsamy, mogą stać przez wiele tygodni na półce w domu lub sklepie, nie tracąc nic ze swojej skuteczności.

Konserwanty kosmetyczne występują w prawie każdym produkcie, przeznaczonym do higieny osobistej oraz stylizacji twarzy, paznokci czy włosów. Można je znaleźć w składzie dezodorantów, maseczek, tuszów do rzęs, pianek do golenia i mleczek do demakijażu. Właściwości utrwalające alkoholi oraz kwasów wykorzystują również firmy z branży perfumeryjnej, producenci wód toaletowych, perfum i innych kompozycji zapachowych.

Konserwanty zakazane w produkcji kosmetycznej

Niektóre konserwanty wywierają szkodliwy wpływ na ludzki organizm. Takie substancje mogą powodować podrażnienia, zatrucia, pokrzywkę oraz inne, nieprzyjemne dolegliwości i przewlekłe choroby skórne, w tym również nowotwory! Do grona toksycznych konserwantów, których nie wolno stosować do produkcji kosmetyków na terenie Unii Europejskiej, należą między innymi: węglowodór aromatyczny – benzen oraz chlor. W branży kosmetycznej na liście półproduktów zakazanych coraz częściej pojawia się też formaldehyd, który podany w zbyt wysokim stężeniu działa drażniąco na śluzówkę oka i układ oddechowy.

Czym są bezpieczne konserwanty w kosmetykach?

Nieprawdą jest, że wszystkie konserwanty, dodawane do kosmetyków, znajdują się na czarnej liście półproduktów, wywołujących raka lub alergie. Istnieje bowiem wiele bezpiecznych dla organizmu konserwantów pochodzenia naturalnego lub sztucznego, które nie wpływają negatywnie na ludzki organizm, ponieważ:

  • ich stężenie nie przekracza dopuszczalnych norm,
  • pochodzą od sprawdzonych producentów, stosujących zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej.

Co wyróżnia wysokiej jakości utrwalacze do kosmetyków? Przede wszystkim nie zmieniają one zapachu ani koloru produktu, z którym są łączone. Takie substancje nie podrażniają ludzkiej skóry i nie wchodzą w reakcje z innymi składnikami produktu (na przykład pod wpływem zmiany temperatury, pH czy nasłonecznienia). Bezpieczne konserwanty są również biodegradowalne, co oznacza, że nie przyczyniają się do skażenia środowiska naturalnego.